Manon Stravens, journalist en schrijver. In het Financieel Dagblad verscheen onderstaand interview op 2016-08-20. Claire Boonstra nam afscheid van haar techbedrijf Layar om zich fulltime te kunnen wijden aan de strijd voor vernieuwing van het Nederlandse onderwijs.
Het zou zo fijn zijn als iedereen zodanig onderwijs zou krijgen dat hij zijn eigen grenzen kan verkennen. Misschien is dat in de toekomst ook nog wel te verwezenlijken als er meer inzicht komt in de menselijke geest.’
Dit waren de afsluitende zinnen van een opstel dat Claire Boonstra op 17-jarige leeftijd schreef in 1992. Ze kreeg er een 7,5 voor, en een wat zure reactie: ‘Een wat slappe conclusie, zo’n vrome wens gebaseerd op veel idealisme maar met weinig realiteitszin’, zo oordeelde haar docent.
Twintig jaar later, na een succesvolle loopbaan als zakenvrouw en ondernemer, pakte Boonstra haar puberwens weer op. Met de stichting Operation Education, die ze oprichtte in 2012, streeft ze naar een revolutie in het onderwijs. Niet met het opgeheven vingertje, wel door het stellen van fundamentele vragen aan iedereen die over het onderwijs beslist: van ouders tot leerkrachten en politici.
School is lesroosters, jaarklassen, eindexamens, zomervakanties en tienminutengesprekken we weten niet beter. Maar waarom doen we het zo en waartoe dient het allemaal? En past dit nog bij de samenleving van vandaag?
‘Ons onderwijs is een leersysteem dat we ooit met de beste bedoelingen hebben bedacht, maar de visie is soms ver te zoeken’, vertelt Boonstra, kort na haar vaste rubriek #Onderwijsvragen op BNR Nieuwsradio. ‘Sla de gemiddelde schoolgids er maar eens op na. De hoogste wens van een school is voldoen aan de eisen van de inspectie.’ Boonstra’s Operation Education wil deze kijk op leren en ontwikkelen opschudden, vastgeroeste gewoontes lospeuteren en iedereen die het onderwijs mede vormt helpen om bewustere beslissingen te nemen.
Wij waren lang gidsland voor onderwijsvernieuwing, maar die plek zijn we kwijt’
Margarinemarketing
Wat vier jaar geleden begon met een spraakmakende TEDtalk die leidde tot ‘duizenden reacties’ is nu uitgegroeid tot een vernieuwingsbeweging waarvoor Claire Boonstra lange dagen maakt. Ze is een veelgevraagd spreker op onderwijsbijeenkomsten, scholen en studiedagen, maar ook in het bedrijfsleven waar scholing en ontwikkeling van werknemers een actueel thema is.
Tussen dat opstel en die TEDtalk doorliep Boonstra, opgeleid als ingenieur civiele techniek, een loopbaan volgens ‘de ideale weg omhoog’. Opgegroeid in een gezin van techneuten met een passie voor technologie, werkte ze bij onder meer KPN, Unilever en Talpa van de mobiele telefonie tot aan de internationale margarinemarketing. Na de ‘tough chick’ in het bedrijfsleven werd ze medeoprichter van het technologiebedrijf Layar. Boonstra werd in 2011 uitgeroepen tot Young Global Leader op het World Economic Forum en een jaar later tot Online Mediavrouw en een van de ‘most influential women in technology’.
Trechter
Daarna kwam ze weer terug bij haar oude vlam: onderwijsvernieuwing. Want die was flink aangewakkerd in een zakenwereld waar Boonstra moest voldoen aan ‘key performance indicators’ volgens vastomlijnde groeitrajecten. ‘Ik werd afgerekend op kwaliteiten die ik niet had, waar mijn talent niet lag. Daar werd ik niet gelukkig van.’
Volgens Boonstra is dit terug te voeren op een onderwijssysteem waarin feitelijk precies hetzelfde gebeurt: het enige wat telt is hogerop komen en zo rendabel mogelijk functioneren. Een wereld waarin op gestandaardiseerde toetsen maar één antwoord het juiste is. ‘Kinderen worden allemaal langs dezelfde meetlat gelegd, worden ingedeeld in hoger versus lager. En hoe hoger, hoe beter.’ Daarmee zet de school een trechter op de oneindige diversiteit aan talenten, interesses en capaciteiten in onze samenleving, vindt ze. ‘Maar in het digitale tijdperk, waarin iedereen verbonden is, is dat een rem op de vooruitgang.’
Het onderwijs zou juist de ontwikkeling van ieders unieke talent moeten stimuleren, vindt Boonstra. Want technologie kan veel (‘een techmeisje als ik kan nog steeds heel blij worden van een fantastische brug’), maar het is creativiteit, intuïtie, vermogen tot samenwerken en verbeeldingskracht die ons vooruit brengen. ‘Menselijke vaardigheden die we nodig blijven hebben om technologische ontwikkelingen in de gewenste richting te sturen, in plaats van lijdzaam toe te zien hoe de robot straks zijn eigen weg gaat. Onze maatschappij verandert razendsnel. Wat moeten onze kinderen, die nu een levensverwachting hebben van 100 jaar, leren om een leven lang een waardevolle bijdrage te kunnen leveren?’
Kortsluiting
Projecteer die visie maar eens op die ‘mammoettanker’ van een leersysteem, dat nu al 50 jaar bestaat. Een log leerapparaat, dat al legers aan onderwijsvernieuwers te verstouwen kreeg. En dat al decennia onderwerp is van een gepolariseerd debat. Onderwijsvernieuwing roept vaak heftige reacties en discussies op. Ook Boonstra’s verhaal. ‘Sommigen zien mijn kijk op onderwijs als iets utopisch. Vragen zich af hoe een school zonder rooster, cijfers of een vast vakkenpakket nou een school kan zijn. Dat beeld veroorzaakt kortsluiting in hun hoofd.’ Er zijn ook genoeg docenten die met een krijtje op een schoolbord de beste les van de wereld geven. Helemaal niets mis mee.’
En heeft ze als ‘typisch gymnasiummeisje’ niet gemakkelijk praten? Was ze zelf zonder dat onderwijs wel zo ver gekomen? Boonstra ging naar de Europese School in Bergen, waar ze onder meer les kreeg in filosofie, programmeren en Spaans. Haar drie kinderen gaan na de zomervakantie naar een speciale school voor kinderen met een hoge ontwikkelingssnelheid.
Nederland wemelt van de schoolsoorten en heeft een traditie van experimenteren in het onderwijs: denk aan Dalton, Montessori en lederwijs. ‘Wij zijn heel lang gidsland in onderwijsvernieuwing geweest’, geeft Boonstra toe. ‘Maar die positie zijn we langzaam kwijtgeraakt. Menig schooldirecteur heeft een visie die dichtbij de mijne ligt, maar zegt me ook, soms tot tranen geroerd, daarvan te zijn afgedwaald.’ Veel vernieuwing is gestoeld op oude fundamenten waarvan het lastig loskomen is. ‘De mens houdt graag vast aan wat hij gewend is. En het verlangen naar meetbaarheid is begrijpelijk.’ Boonstra: ‘We willen toch weten hoe ons kind scoort.’
Ons onderwijs is gestandaardiseerd. Iedereen legt men langs dezelfde meetlat.’
Diep in het rood
Boonstra wil niet de zoveelste vingerwijzende criticus zijn. ‘Een schuldige is er ook niet, net zo min als een pasklare oplossing of een blauwdruk’, zegt ze. Maar ze loopt wel warm voor scholen die een heldere visie op het doel van onderwijs hebben doorgevoerd in een leercultuur die daarbij past. Scholen die verantwoording afleggen en betrokkenen een stem geven. ‘Want alles draait om relaties.’
Een school die zichzelf uit het dal wist te trekken, is het Rotterdams Vakcollege De Hef, vertelt ze. ‘Dat was echt een probleemschool in een probleemwijk met nul ouderbetrokkenheid.’ Een school die volgens de inspectie diep in het rood stond. Tot er een nieuwe directeur werd aangesteld. Die kreeg op haar eerste werkdag al te maken met een schietpartij en politie op het plein.
‘Maar zij heeft echt voor een omslag gezorgd’, vertelt Boonstra. ‘Met simpele maatregelen als het instellen van een leerlingenraad die overal over meebeslist, uitgebreide startgesprekken tussen leerling, leerkracht en ouders aan het begin van het schooljaar en een dagelijkse stand-up met haar team en in elke klas, bijvoorbeeld over wat het leren belemmert’.
Inmiddels is de ouderparticipatie nu 100%. En de inspectie is diep onder de indruk. Dit zijn de scholen die haar raken, zegt Boonstra. Vaak zijn het vmbo-scholen in zogeheten ‘probleemwijken’. Logisch, vindt ze. ‘Zij zien als geen ander de grootste noodzaak tot verandering.’
Haar verhaal heeft een zaadje geplant’, weet Boonstra. ‘De urgentie wordt gevoeld en er ontstaat een soort beweging van vernieuwing die zich als een olievlek verspreidt, en waar mensen op hun eigen manier vorm aan geven.
Heel wat scholen zijn inmiddels volledig afgestapt van lesroosters, cijfers en een vast curriculum. Ouders maken andere schoolkeuzes, leerkrachten ontwikkelen met een paar mensen een nieuwe visie op leren. Een mammoettanker krijg je niet makkelijk in beweging, maar soms kan het snel gaan met vernieuwing.’
Aanvulling NLontwikkeld.nl. Bovenstaande bijlage komt via Manon Stravens. Geen probleem als je deze informatie gebruikt maar zet de naam van de schrijver er wel bij. Wees je bewust dat jij al de informatie die je hier kunt vinden kan delen in jouw omgeving. Spreek hier over en deel het in je netwerk en social media. Jij kunt jouw omgeving helpen ontwikkelen ze informeren en laten nadenken over thema’s die ze niet iedere dag via de radio/tv/krant meekrijgen. Extra toegevoegd Claire Boonstra – TEDx Amsterdam ED 2012
– TEDxBinnenhof 2012