David van Reybrouck beschreef waarom het antwoord op populisme niet nog meer fatsoen is. In Duitsland worstelen ze daar mee, net zoals in Nederland en België. Artikel komt uit de Correspondent van 22-10-2016
Voorzitter Martin Schulz van het Europarlement weet wel hoe je populisme bestrijdt. De ‘fatsoenlijken’ moeten ‘in opstand komen,’ zei hij deze week. Helemaal fout. Sterker nog: zulke elitaire praat is reden te meer om wel op een populist te stemmen.
Bij de opening van de Frankfurter Buchmesse riep Europarlementvoorzitter Schulz op het populisme in Europa ‘luid en duidelijk van repliek te dienen.’ Populisten zoals Marine Le Pen, Geert Wilders en Nigel Farage grijpen terug op een belegen nationalisme en pleiten voor een terugkeer naar de nationale soevereiniteit, zei hij. Terwijl geen redelijk mens er nog aan twijfelt dat enkel méér Europa de grote uitdagingen aankan.
Hij beschreef populisten als ‘de vijanden van de vrijheid,’ types die moedwillig mensen ophitsen en samenlevingen splijten. In reactie daarop vroeg hij om niets minder dan een ‘Aufstand der Anständigen’ een, de speech van Schulz hier in het Duits, opstand der fatsoenlijken.’ Zijn oproep werd met een lange, staande ovatie begroet.
Ik zou willen dat ik in dat enthousiasme kon delen. Natuurlijk deel ik zijn grote bezorgdheid over het populisme, maar het heeft geen zin om de populistische leiders aan te vallen zonder naar de populistische kiezers te kijken. Het heeft geen zin om enkel de politieke perversie aan te vallen, zonder naar de diepere oorzaken te kijken.
Schulz maakt de kloof alleen maar dieper
Stel dat ik een laaggeschoolde, sober betaalde fabrieksarbeider uit Mecklenburg-Vorpommern (Een deelstaat aan de noord-Duitse kust) was met een jaarlijkse vakantie maar een onzekere toekomst. En stel dat ik dan de president van het Europese Parlement, de top van de politieke elite, bij de opening van de culturele hoogmis die de Frankfurter Buchmesse is, hoor pleiten voor een ‘Aufstand der Anständigen’.
Ik kijk hoofdschuddend toe hoe Duitsland vandaag precies dezelfde fouten maakt als Nederland en België zoveel jaar geleden
Mag ik dan niet razend worden? Mag ik dan niet kotsen van een elite die het aandurft mij onfatsoenlijk te noemen? Wacht. Ik zal nog sneller en nog vaker en nog enthousiaster voor populistisch rechts, voor Alternative für Deutschland (Een Duitse rechts-populistische partij, vergelijkbaar met de PVV) stemmen! Ondanks al zijn nobele bedoelingen heeft Martin Schulz de kloof tussen elite en de rest van Europa nog wat dieper gemaakt.
Het rechts-populisme bereikt Duitsland relatief laat. In Nederland bestaat het al 15 jaar, en in Vlaanderen al 25. Ik ben Vlaams, woon in Berlijn en schrijf artikelen en boeken die in Nederland worden uitgegeven. En nu kijk ik hoofdschuddend toe hoe Duitsland vandaag precies dezelfde fouten maakt als Nederland en België zoveel jaar geleden.
Diezelfde verwarring tussen populistische leiders en populistische kiezers.
Diezelfde demonisering van grootschalig maatschappelijk onbehagen.
Diezelfde neiging bij links tot meer empathie met vluchtelingen dan met arbeiders en laaggeschoolden.
Diezelfde panische angst voor het fascisme, een angst die het fascisme juist aanwakkert.
Duitsland is zo bang voor een herhaling van de jaren dertig en veertig, dat het onbedoeld een blinde vlek heeft ontwikkeld.
Laat kiezers weer echt meedoen
Er bestaan echte Alternative für Deutschland. In plaats van enkel populistische leiders tegen te spreken, moeten we burgers ook zelf laten spreken, en niet alleen via primitieve instrumenten als verkiezingen of referenda, maar via werkelijke burgerparticipatie. Betrek hen bij het overleg over cruciale kwesties, in plaats van verregaande besluiten van bovenaf op te leggen. Maak burgers opnieuw dynamische boetseerders van hun lot, in plaats van hompen klei die maar tegen een stootje moeten kunnen.
De afgelopen jaren heb ik al beschreven hoe dat vorm zou kunnen krijgen. Bij verkiezingen of referenda mag je hooguit een bolletje kleuren: naast een naam, of naast een lettergreep. Van een echt gesprek is dan nog steeds geen sprake.
De ‘reaguurders’ zijn geen gevaar voor de democratie, ze zijn een geschenk. Eentje dat ze zelf onhandig verpakt hebben in prikkeldraad, maar toch. Hun woede is toch niets anders dan een blijk van betrokkenheid? Een verlangen om betrokken te mogen worden bij het gesprek over de inrichting van de samenleving?
De elite kan schelden op dat prikkeldraad en zich ervan afwenden. Maar ze kan ook proberen de betrokkenheid te zien en uit te pakken.
Aanvulling NLontwikkeld.nl. Bovenstaande bijlage komt via schrijver David van Reybrouck. Geen probleem als je deze informatie gebruikt maar zet de naam van de schrijver er wel bij. Wees je bewust dat jij al de informatie die je hier kunt vinden kan delen in jouw omgeving. Spreek hier over en deel het in je netwerk en social media. Jij kunt jouw omgeving helpen ontwikkelen ze informeren en laten nadenken over thema’s die ze niet iedere dag via de radio/tv/krant meekrijgen. Wil jij op de hoogte blijven van de laatste bijdragen bij NLontwikkeld. Vul je gegevens in voor de wekelijkse nieuwsbrief.